24. Hafta Özeti (8-14 Haziran 2020)

Ankara’dan selamlar!

Arkhé’nin yaz okulları açıklandı! Arkhé Ekonomi Okulu’nu ben düzenliyorum, herhangi bir yaz okuluyla alakalı sorunuz olursa bana ulaşabilirsiniz.

Abone olmak için bu linke tıklayabilirsiniz. ABONE OLUN

Bülten hakkında görüşlerinizi duyurmak isterseniz:  LINK

Hamamlar açıldı!

Hepinizin fark etmiş olacağı üzere, Türkiye koronavirüs sebebiyle koyduğu kısıtlamaların çoğunu kaldırdı. Arkasındaki sebebin SADECE ekonomik olduğunu daha önce de belirtmiştik. Bu hafta hamamlar da açıldı, ve ardından garip görüntüler geldi. Hamama gidecek olursanız maskeli tellaklarca yıkanabilirsiniz. Amerikalılar bu tekniğe waterboarding diyorlar sanırım.

Makroekonomik verilerde düzelme görüyor olsak da, işgücü piyasasında ciddi sorunlar var. Geçtiğimiz yılın Şubat-Nisan aralığına kıyasla işsizlik oranı 14.1%’den 13.2%’ye düştü, ancak bu veri çoğu işsizi kapsamıyor. Çoğu işletme, virüs krizinin belirsizliği dolayısıyla geçici çözümler yarattı, ve şu anda işi olmayan ancak işsiz sayılmayan bir sürü insan var. İşsizlik tanımları eskiden beri ihtilaflı bir konudur, ancak bu senaryoda eğer koronavirüs kaynaklı işsizlik ölçülmüyorsa büyük bir sorun bizi bekliyor olacak. Hükümetin kısıtlamaları kaldırmasının ardında da bu sebep var muhtemelen, aniden tepetaklak olan ekonomiyi tekrar rayına oturtmak, ve piyasanın az da olsa canlanmasıyla işsizliği azaltmak. 

Bu hafta Hazine Bakanlığı J.P Morgan’ın kurduğu Euroclear Bankası ile anlaşarak, Türkiye İç Borçlanma Senedi piyasasını dış yatırımcıya daha erişilebilir hale getirdi. 2019 sonunda 14.8 milyar dolar olan yurtdışı yerleşiklerin devlet tahvillerindeki varlığı an itibariyle 7.1 milyar dolara kadar gerilemiş durumda. Bunun manası, yabancı yatırımcılar Ankara’nın borçlanmak için açtığı devlet tahvillerine TL bazında katılım göstermiyor. Bunun sebebi de 2020’de beklenen ekonomik normalleşme sürecinin koronavirüs sebebiyle gerçekleşemeyecek oluşu. Euroclear Bankası yoluyla erişim sağlamak iyi bir hamle olsa da, temel sorun yabancı yatırımcının devlet tahvillerine erişimi olmaması değil, o yüzden sorun çözülmüş olmuyor. Yabancı yatırımcının Ankara’ya borç vermeye istekli olması için kur oynaklığının düzeltilmesi ve ekonomide sistemik reform yapılması gerekiyor. Bir kişinin kararına bağlı ekonomik sistemlerde bu güveni sağlamak zor. 

Öte yandan, Türkiye’deki bankaların borçlarını finanse etmesiyle alakalı sorunlarla karşılaşma ihtimalimiz her geçen gün artıyor. Geçen hafta belirttiğimiz üzere, geçmişe göre iyileşme göstermiş olsa da, Türkiye’de yüksek miktarda batık kredi var. Bankaların bilançolarını düzeltebilmesi için borç alması gerekebilir, bunun da pandemi koşullarında nasıl yapılacağı belirsiz. Borçlanma bulunamaması durumda devletin müdahalesi gerekebilir, ama Ankara’da banka sektörünü kurtaracak güç var mı?

Turkish unemployment eases to 13.2% in February-April despite coronavirus

UPDATE 1-Turkey agrees Euroclear deal for wider access to local bond market

Turkish banks’ short-term funding fix poses risks in COVID-19 aftermath

Kuzey Suriye’de TL

İdlib’de bu hafta Şam Rejimi tarafından olduğu tahmin edilen hava saldırıları gerçekleşti. Virüs krizinin devletlerin gündemlerinden yavaş yavaş düşmeye başlamasıyla İdlib meselesi alevlenmeye her an hazır gibi duruyor. Erdoğan, her hafta yaptığı uyarılarını bu hafta da tekrarladı. Bu uyarılar Şam Hükümeti’ne, ve dolaylı olarak Rusya’ya gidiyor gibi görünüyor. Aslında şu dönem İdlib’de Türkiye için bir fırsat olabilir, zira evvelinde sahada etkin olan İran virüsten yediği darbe sonucu iyice kabuğuna çekilmiş durumda, Rusya’da da virüs gündemi oldukça meşgul ediyor. Şam Hükümeti’nin ateşkesi bozmak için müttefiklerini beklemesi en makul karar, o yüzden bir süre daha taciz yoluyla devam edecekler bana kalırsa. Aynı zamanda, zannediyorum taraflar İdlib’de zamanın Türkiye’nin aleyhine işlediğinin farkındalar, zira İdlib içindeki örgütlerin bir kısmı Rusya’ya, ve Rusya ile ateşkes dahilinde devriye yapan Türkiye’ye muhalefet ediyor. 

Son zamanlarda değer kaybeden Suriye Pound’undan gelen enflasyoner etkiyi azaltmak amacıyla İdlib ve Kuzey Suriye’nin başka yerlerinde TL kullanılmaya başlandığı haberi geldi. Daha öncesinde de görece daha stabil bir para birimi olması sebebiyle Suriye’nin çeşitli yerlerinde TL kullanılmıştı. Bu sefer farklı olan ise, bu defaki TL kullanma kararının muhalif bölgedeki yönetimden gelmiş olması, öncesinde bireysel bazda bir kullanım söz konusuydu. Ortak para kullanmak her zaman birleşmenin önemli bir adımıdır, bunu unutmayalım. Sorulacak soru: İdlib, ikinci bir KKTC olur mu?

Parts of northern Syria adopt Turkish currency 

Air strikes break truce in rebel towns in Syria’s northwest: witnesses

Sarraj’a uluslararası destek

Sarraj Hükümeti’nin Libya’da ilerleyişi devam ediyor. Bu hafta Sirte’ye konuşlanan GNA ordusu, böylece Libya’nın batısındaki neredeyse her şehri ele geçirmiş oldu. Ülkenin iç bölgeleri hala Haftar’ın kontrolünde görünüyor olsa da, Libya’da nüfus yoğunluğu kıyılarda bulunuyor. Bingazi ve Tobruk gibi doğudaki büyük şehirler ise hala Haftar kontrolünde. Geçtiğimiz haftalarda belirttiğim üzere, Sarraj rüzgarı arkasına aldı. Arap Ligi’nin bu hafta gelen açıklamasında Sarraj Hükümeti meşru hükümet olarak tanındı. Bu kararın bir bağlayıcılığı olmasa da, uluslararası kamuoyundaki görüş değişikliğine işaret ediyor. Geçtiğimiz hafta barış görüşmeleri için arabuluculuk rolünü üstlenmek isteyen Mısır’a ABD’den red geldi. Washington’dan gelen açıklamada barış görüşmelerine BM’nin öncülük etmesi gerektiği vurgulandı. Haftar destekçisi olan Kahire’nin reddedilip, Sarraj’ı meşru hükümet olarak tanıyan BM’nin işaret edilmesi de Sarraj ve Türkiye için iyiye işaret. Öte yandan, bu hafta Trump ile görüşen Erdoğan, Libya konusunda bazı konularda fikir birliğine vardıklarını söylese de, anlaşıldığı kadarıyla ciddi bir karara varılamamış. Zira böylesi kararlar alındığında Erdoğan bunları açıklamaktan geri durmuyor genelde, bu sefer yalnızca “bazı kararlar alındığını” belirtmekle yetinmiş. Rusya Savunma Bakanı ve Dış İşleri Bakanı 14 Haziran Pazar (bugün) Türkiye’ye, Libya’yı konuşmaya geliyorlar. Geçen hafta da söylediğim gibi, bu bize iki senaryo getiriyor: Ya Libya’da Haftar’ın durumu gerçekten kurtarılamaz halde, ya da Rusya daha önce yaptığı gibi diplomatik yollarla zaman kazanmaya çalışıyor. Bana kalırsa ikinci seçenek hala daha mantıklı. Rusya, diplomatik adımlarla sonuç almaktan ziyade askeri güce inanan bir ülke, bana kalırsa Türkiye’yle bir anlaşmaya vararak Haftar’a vakit kazandırmaya çalışacak. Bu noktada İdlib’i ve Kuzey Suriye’yi hatırlayın. Rusya’yla Suriye’de yaptığımız hangi anlaşma barışı tesis etmek için yapıldı?

Bu hafta Samos Sürgünü’nde Libya’yı konuştuk.

US prefers UN mediation in Libya over Cairo Declaration

Erdogan says he and Trump agreed ‘some issues’ on Libya

Twitter’da troll avı

Bu hafta Twitter’da troll avı vardı. Rusya, Türkiye ve Çin kaynaklı hesaplar yoluyla propaganda yaptığı tespit edilen ve sahte olduğu iddia edilen hesaplar kapatıldı. Stanford Üniversitesi’nin İnternet Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırma sonucu atılan bu adım, Twitter’ın son zamanlarda uğraştığı işlerden birisi. Dünya çapında hükümetlerin farkettiği üzere, Twitter kamuoyunu şekillendirmek için biçilmiş kaftan. Ekteki linke koyduğum raporu okumanızı tavsiye ederim, hükümetin Twitter’ı ne amaçlarla kullandığını gösteriyor. Gözümüze genelde ihtilaflı konularda atılan tweetler takılıyor olsa da, hükümet belli ki bazı siyasi reformlar için de kamuoyunu Twitter yoluyla hazırlıyor. 5bingidamuhendisi, tazminat, FAIZAFFI, EmeklilikteYasaTakılanlar gibi başlıklarda bu tarz hesapların aktivitesinin yoğun olduğu tespit edilmiş, belli ki hükümet bu yasaları geçirmek için hem kamuoyu yoklaması, hem de milleti alıştırmaya çalışıyor. Raporun metodolojisi bana çok sağlam görünmemiş olsa da, okumaya değer. Bu kararın üzerine Ankara’dan tehdit geldi, eğer Twitter devlet trollerinin üstüne gitmeye devam ederse Twitter’ın akıbeti de Vikipedi gibi olabilir.

Political Retweet Rings and Compromised Accounts: A Twitter Influence Operation Linked to the Youth Wing of Turkey’s Ruling Party

Haftanın Videoları

Türkiye’de çok yaygın olmayan ama Sovyet Rusya’da uzun bir geçmişi olan siyasi şakalar. Bu videoda Brejnev şakaları var.

Youtube’un en güzel kanallarından Rare Earth’ün Balkan serisi.

Kuzey Kore gibi ülkelerle müzakere nasıl edilir? 4 farklı ABD başkanının Kuzey Kore’ye karşı yaklaşımları. Sizce hangisi en işe yarayanı?

Ankara’ya geçmişken size de buradaki atmosferi aktarayım. Şaka şaka.