Ferda Keskin ile
ANTİK YUNAN’DA ŞEHİR DEVLET VE ETİK

1-5 Eylül 2022

Antik Yunan’da şehir-devletin ortaya çıkmasıyla birlikte eski adalet anlayışının yerini yeni bir adalet anlayışına bırakması, insanın evrendeki yerine dair mitolojik anlatının sorgulanmaya başlaması, geleneksel değer ve kurumlar ile yeni değer ve kurumlar arasındaki çatışma ve gerilimler radikal bir entelektüel dönüşüme neden olmuştur. 5. ve 4. yüzyıl Atina’sında bu dönüşüm ifadesini başta şiir ve felsefe olmak üzere çok farklı biçimlerde ve pratiklerde bulur. Epik ve lirik şiirin ardından ortaya çıkan ve görece kısa bir süre içinde doruk noktasına ulaşan tragedyalar, insan eylemini ve sorumluğu sorunsallaştırırken eski ile yeni arasındaki bu çatışma ve gerilimleri bir geçiş süreci olarak sahneye taşır. Felsefe ise Sokrates’le belirginleşen bir dönüşüme girer ve artık sadece doğayı değil, insanı ve eylemini de sorgulamaya başlar. “İyi yaşam” sorusu çevresinde gelişen bu sorgulama, farklı psycheteorilerinden hareketle hem kolektif hem de bireysel anlamda ethos (karakter) ve aretḗ(mükemmeliyet) kavramları üzerinden etik söylemi mümkün kılmıştır. Gnōthi seauton (kendini tanıma) ve epimeleia heautou (kendilik kaygısı) ve askesis gibi ilke ve pratikleri üreten bu söylem, bir yandan bir rasyonalite anlayışı geliştirirken bir yandan da modern aklın irrasyonel olarak düşüneceği haz ve arzuları da bu anlayış çerçevesinde kavramsallaştırır.

Bu programda, yukarıda sözünü ettiğimiz tarihsel süreç farklı veçheleriyle tartışılacaktır. Şehir-devletle birlikte ortaya çıkan yeni insan anlayışı, şehir-devletin kolektivite anlayışı, tekil şahısların bu kolektivite içindeki yeri, rasyonalite teorileri, ethos ve aretḗ kavramlarına getirilen faklı tanımlar bu tartışmanın önemli uğrak noktaları olacaktır.

Programda Aiskhylos, Sophokles, Euripides, Platon, Aristoteles, Michel Foucault, Michael Frede, Pierre Hadot, Jean-Pierre Vernant’nın metinleri kullanılacaktır.